Historia Bodzentyna.

Położenie

Miasto i gmina Bodzentyn leżą w północnej części województwa świętokrzyskiego i w północno-wschodniej części ziemskiego powiatu kieleckiego. Obszar gminy obejmuje fragment centralnej części Gór Świętokrzyskich z częścią Pasma Łysogór i najwyższym wzniesieniem całego obszaru - Łysicą (612 m. n.p.m.).

Tereny miasta i gminy Bodzentyn położone są w rozległej Dolinie Bodzentyńskiej na malowniczo ukształtowanych północnych stokach zachodniej części Pasma Łysogór oraz Pasma Klonowskiego, a także na południowych stokach Wzgórz Michniowsko-Sieradowickich. Obszar gminy jest bardzo atrakcyjny turystycznie ze względu na ukształtowanie terenu i cenne walory przyrodniczo-krajobrazowe. Południowa część leży w obrębie Świętokrzyskiego Parku Narodowego i jego otuliny, północna zaś w Sieradowickim Parku Krajobrazowym. Oprócz tego na terenie gminy utworzono obszar NATURA 2000 Łysogóry PLH260002, a w nim 3 rezerwaty ochrony ścisłej (Łysica, Czarny Las, Mokry Bór), objęto ochroną 3 rezerwaty przyrody żywej: Kamień Michniowski, Wykus, Góra Sieradowska.

Pod względem administracyjnym gmina swym zasięgiem obejmuje miasto Bodzentyn i 23 sołectwa. W gminie mieszka ok. 12 tys. mieszkańców (w tym w mieście ponad 2 tys.). Powierzchnia gminy wynosi 16.032 ha.

Na gruntach Tarczka…

Powstanie Bodzentyna związane jest nierozerwalnie z położoną nieopodal wsią Tarczek. W ówczesnych czasach była to jedna z najstarszych osad targowych na terenach Gór Świętokrzyskich. O fakcie tym decydowało korzystne położenie Tarczka na szlaku wiodącym z Rusi do Krakowa i Sandomierza.

Sprzyjającym rozwojowi był też fakt nadania tych ziem, największym i najbogatszym z feudałów duchownych w Polsce – biskupom krakowskim. Uważa się, że miało to miejsce za czasów panowania Bolesława Chrobrego, po zjeździe gnieźnieńskim w 1000 r., przy fundowaniu biskupstwa krakowskiego.

Nad brzegiem Psarki

Nie wiadomo jakie były powody, dla których biskup Bodzanta Jankowski herbu Róża rezydencję swą z Tarczka przeniósł na nowe miejsce - na wyniosły brzeg Psarki, budując tu nową siedzibę i kościół, a samej osadzie nadając nazwę Bodzentyn (w gwarze ludowej Bożęcin). Prawdopodobnie skłoniła biskupa do tego bliskość szlaków komunikacyjnych i lepsze położenie obronne na rozległym płaskowyżu z pionowymi zboczami otoczonymi rzeką.

Tak więc gdzieś około 1355 r., powstał Bodzentyn na prawie średzkim, jako miasteczko prywatne pozostające własnością biskupów krakowskich do końca Rzeczypospolitej szlacheckiej. Za sprawą biskupa z Jankowa stał się on ośrodkiem administracyjnym dóbr całego biskupstwa krakowskiego. W założonej przez siebie osadzie Bodzanta wybudował kościół i dwór, zaś pośrodku osady wytyczył rynek wraz z odchodzącą od niego siecią ulic i uliczek, tworząc w ten sposób niezmieniony do dnia dzisiejszego układ urbanistyczny miasta. Następca Bodzanty - biskup Florian Mokrski opasał miasto murami i basztami, a na wzgórzu za kościołem zbudował zamek. Wkrótce po tym miasto uzyskało prawo magdeburskie, a biskup immunitet wyłączający je spod władzy urzędników królewskich.

W 1410 zatrzymał się tu król Władysław Jagiełło, wyprawiający się na Krzyżaków. Król przyjechał z Łysej Góry i przez dwa dni przebywał na dworze biskupim, przyjmując posłów od książąt pomorskich. Niedługo później miasto zniszczył pożar. Z tego powodu w 1413 biskup Wojciech Jastrzębiec wyjednał od Jagiełły nowy przywilej, w którym król potwierdził prawo magdeburskie.

Największy rozkwit przyniósł Bodzentynowi wiek XV i XVI. Kardynał Zbigniew Oleśnicki odbudował zniszczony przez pożar kościół (1440r.), a miasto dźwignęło się z gruzów.

Za czasów Zygmunta I, gdy władzę w Bodzentynie sprawował biskup Jan Konarski,  przebudowano zamek na styl renesansowy, a kościół otrzymał ufundowany przez Konarskiego słynny tryptyk, dzieło Marcina Czarnego „Zaśnięcie Marii Panny”.

W czasach renesansu dwory świeckich i duchownych stały się ogniskami kultury. Podobnym do nich stała się letnia rezydencja biskupów w Bodzentynie. Dowodem tych czasów jest pobyt Jana Kochanowskiego w bodzentyńskim zamku.

Od połowy XVII w. Bodzentyn podzielił los wielu miast polskich, które w skutek prowadzonej przez szlachtę gospodarki folwarcznej uzależnione zostały od urzędów ziemskich, wskutek czego zaczęły one podupadać. Długotrwałe wojny szwedzkie zakończyły dzieło zniszczenia.

Rok 1789 zakończył rządy biskupów krakowskich w Bodzentynie, a osadę upaństwowiono. Były to jedne z najgorszych lat w historii miasta. Z uwagi na brak środków rozebrany został ratusz, znacznym zniszczeniom uległy też mury obronne miasta i zamek.

W okresie zaborów mieszkańcy Bodzentyna nie byli obojętni na losy kraju, czynnie brali udział w powstaniu listopadowym 1830-31r. Ale dopiero następna insurekcja na trwale wpisała się w dzieje miasta. Manifestacje patriotyczne poprzedzające wybuch powstania styczniowego także i tu odbiły się szerokim echem. Do 100 powstańców z Bodzentyna, na czele których stanął Stefan Bogdański dołączyli bracia Dawidowiczowie wraz z 400 mieszkańcami pobliskiego Suchedniowa. Cios zadano Rosjanom nocą z 22 na 23 stycznia 1863 r. Atak całkowicie zaskoczył zaborców, którzy w obawie przed kolejnymi starciami wycofali się do Kielc podpalając miasteczko. Za swój udział w powstaniu Bodzentyn zapłacił ogromną cenę - wysokie kontrybucje, zesłania na Sybir, systematyczne rabunki miasta, a właściwie osady, bowiem car odebrał Bodzentynowi prawa miejskie. Popowstaniowe represje pogorszyła I wojna światowa, przynosząc ze sobą pożar i epidemię tyfusu.

Duch walki odezwał się w mieszkańcach Bodzentyna i okolicznych miejscowości również w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945 r. Znajdował się tu bardzo aktywny ośrodek walk zbrojnych. Już na początku wojny wielu mężczyzn z Bodzentyna i okolic wstąpiło w partyzanckie szeregi. W pobliskich lasach uroczyska „Wykus” walczyły partyzanckie oddziały Świętokrzyskich Zgrupowań Armii Krajowej "Ponury"-"Nurt" majora Jana Piwnika „Ponurego”.

Swój opór przeciwko Niemcom bodzentyniacy często przypłacali życiem swoim lub swoich bliskich. We wrześniu 1942 roku Niemcy zlikwidowali żydowskie getto, a w dniu 1 czerwca 1943 r. hitlerowcy dokonali pacyfikacji Bodzentyna, mordując 39 jego mieszkańców. Wspomnienia z bodzentyńskiego getta opisał w swoich „Pamiętnikach” mieszkający  tu w czasie okupacji żydowski chłopiec Dawid Rubinowicz (zginął w Treblince w 1942r.). Odnalezione po wojnie w Bodzentynie zapiski Dawida zostały opublikowane w wielu krajach świata jako przejmujące świadectwo holokaustu.

Po wojnie Bodzentyn zaczął się stopniowo przeobrażać i rozwijać. W kolejnych latach powstawały nowe budynki oraz wiele instytucji, a tętniące życie i fakt, że stał się Bodzentyn punktem docelowym wielu ludzi chcących załatwić podstawowe sprawy były podstawą, by rozpocząć starania o przywrócenie praw miejskich, co nastąpiło 31 grudnia 1994 r.

Atrakcje Bodzentyna i okolic.

https://www.noclegowo.pl/atrakcje/bodzentyn/